1. Το αγροτικό ζήτημα

1. Σχεδιάγραμμα

2. Παρουσίαση

3. Το θεσσαλικό ζήτημα, Ιστοσελίδα (ΙΜΕ) 

4.  Ολοκλήρωση αγροτικής μεταρρύθμισης, ιστοσελίδα (ΙΜΕ) 
5.Τα τσιφλίκια της Θεσσαλίας, βίντεο

Χρονολόγιο για το αγροτικό ζήτημα

Από τις πηγές

1. [Προβλήματα που προκύπτουν με την προσάρτηση της Θεσσαλίας ]

Η εξέλιξη αυτή είχε αποσοβηθεί στην παλιά Ελλάδα, όπου στη θέση των Τούρκων τσιφλικούχων που αποχωρούσαν είχε υπεισέλθει το κράτος. Με την κυβέρνηση ωστόσο Τρικούπη ήταν η πρώτη φορά που το κράτος εμφανίστηκε να ευνοεί τη συγκρότηση μεγάλης ιδιοκτησίας. Η αιτία της μεταβολής αυτής πρέπει να αναζητηθεί σε ένα εξαιρετικό γεγονός: δικαιούχοι των τσιφλικικών δικαιωμάτων στη Θεσσαλία –Άρτα δεν ήταν πια οι επαρχιακοί προύχοντες – κοτζαμπάσηδες, αλλά οι Έλληνες χρηματιστές της διασποράς (…)

Κατ’ αρχάς ο Τρικούπης, σε αντίθεση με την πολιτική του Κουμουνδούρου, πενταπλασίασε το δασμό πάνω στα εισαγόμενα σιτηρά το 1884, ενώ κατά το 1892 τον ήδη υψηλό δασμό τον αύξησε ακόμα κατά 1.600 %. Ο σκοπός ήταν προφανής: να περιορίσει την εισαγωγή αλλοδαπού σίτου, ώστε ο εγχώριος να υπερτιμηθεί και να διογκωθεί η έγγειος πρόσοδος των τσιφλικούχων.

Στην περίοδο αυτή η προστασία των τσιφλικιών ήταν πλήρης. Οι γαιοκτήμονες της Θεσσαλίας, όντας εξασφαλισμένοι πέρασαν σε ακόμα πιο επιθετική στάση. Περιόρισαν προοδευτικά τις καλλιεργούμενες εκτάσεις για δύο λόγους:

α) για να πετύχουν τεχνητή υπερτίμηση των σιτηρών στην εγχώρια αγορά και συνεπώς αύξηση της εγγείου προσόδου και

 β) για να απελευθερώσουν εκτάσεις προς ενοικίαση στην αποδοτικότατη νομαδική κτηνοτροφία.

[Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΔ, σελ 70-71]

2.    Οι νομοθετικές ρυθμίσεις του 1907

Τους θεσσαλικούς «ασκούς του Αιόλου» τους άνοιξε ο ίδιος ο Θεοτόκης με το νόμο ΓΣΒ του 1907, που αφορούσε στην αγροτική αποκατάσταση των προσφύγων από τη Ρουμανία, Βουλγαρία και ανατολική Ρωμυλία. Σύμφωνα με το νόμο αυτό η κυβέρνηση είχε τη νομοθετική εξουσιοδότηση από τη Βουλή να επικυρώνει με απλά βασιλικά διατάγματα συμβάσεις μεταξύ δημοσίου και ιδιωτών κτηματιών, με τις οποίες οι τελευταίοι θα πουλούσαν τα κτήματά τους στο κράτος, που θα έπρεπε να τα κατανείμει στους ακτήμονες πρόσφυγες ή αυτόχθονες (…)

Σε εφαρμογή των διατάξεων του νόμου ΓΣΒ΄ του 1907, το Δημόσιο λειτουργώντας σαν μεσίτης μεταξύ τσιφλικάδων και ακτημόνων, αγόρασε και μεταπώλησε ανάμεσα στο 1907 και στο 1914 συνολικά 1.060.000 στρέμματα (δηλαδή το 1/6 του συνόλου των τσιφλικιών) και προκάλεσε έτσι τα πρώτα ρήγματα στο «ψυχολογικό φράγμα» που εμπόδιζε μέχρι τότε τη ριζική επίλυση του θεσσαλικού ζητήματος. Στα κτήματα αυτά αποκαταστάθηκαν ως ιδιοκτήτες 4.898 οικογένειες αυτοχθόνων ακτημόνων και 2624 οικογένειες προσφύγων

3. [Η ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης το 1917 από την κυβέρνηση Βενιζέλου]

Η κατάσταση της γεωργίας στις παραμονές του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου

Παρόλο ότι ως το 1917 πολύ λίγα είχαν γίνει προς την κατεύθυνση μιας αγροτικής μεταρρυθμίσεως είναι γεγονός ότι ο Βενιζέλος και το κόμμα του υπήρξαν υποστηρικτές της μικρής οικογενειακής ιδιοκτησίας, πράγμα που ανταποκρινόταν στις επιθυμίες και την πολιτική μιας ανερχόμενης τάξεως επιχειρηματιών που ευνοούσε έναν καπιταλιστικό τρόπο οργανώσεως της παραγωγής. Ως την έκρηξη όμως του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου η κυβέρνηση δεν είχε ακόμα διαμορφώσει ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα αγροτικών μεταρρυθμίσεων και συνέχισε να μένει πιστή στην αρχή της σταδιακής απαλλοτριώσεως με αποζημιώσεις. Μετά την προσάρτηση της Μακεδονίας όμως το πρόβλημα έγινε πιο πιεστικό. Η κατάσταση των αγροτών στη Μακεδονία ήταν πολύ χειρότερη από εκείνη των χωρικών της Παλαιάς Ελλάδος. Στην πραγματικότητα η κατάστασή τους δεν ήταν καλύτερη από την κατάσταση των δουλοπαροίκων του Μεσαίωνα. Μετά μάλιστα την εισροή χιλιάδων προσφύγων σαν συνέπεια των Βαλκανικών πολέμων, η κατάσταση αυτή χειροτέρεψε. Αργότερα, οι συνθήκες που δημιουργήθηκαν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είχαν σοβαρότατες επιπτώσεις στο αγροτικό πρόβλημα. Μετά το φθινόπωρο του 1915, οι βόρειες επαρχίες της Ελλάδος έγιναν πεδίο πολέμου. Η επικρατούσα ανασφάλεια και τελικά οι στρατιωτικές επιχειρήσεις που επεκτάθηκαν και σε ελληνικές περιοχές, προκάλεσαν μαζική έξοδο των χωρικών προς τις πόλεις, όπου υπήρχε μεγαλύτερη ασφάλεια. Όπως ήταν φυσικό, η παραγωγή έπεσε απότομα στις περιοχές αυτές, ιδιαίτερα μετά την κατάληψη της ανατολικής Μακεδονίας από τους Βουλγάρους, τον Αύγουστο του 1916. Η κρίση στη Μακεδονία επιδεινώθηκε από την παρουσία 150.000 περίπου προσφύγων από τη Θράκη και τη Μ. Ασία

Άσκηση για το σπίτι

Με βάση το παράθεμα 3 και τις  ιστορικές σας γνώσεις να προσδιορίσετε τις συνθήκες που επιβάλλουν την προώθηση της αγροτικής μεταρρύθμισης το 1917