2. Αγώνες για τη δημιουργία μιας αυτόνομης Ποντιακής Δημοκρατίας

1. Σχεδιάγραμμα

2. Παρουσίαση

3. Η εξέλιξη του Ποντιακού ζητήματος, ιστοσελίδα ΙΜΕ

 «Οι νέες αυτές εξελίξεις παράλληλα με την Επανάσταση το Φεβρουάριο του 1917 στη Ρωσία και την αλλαγή του καθεστώτος εκεί επέδρασαν καίρια στην απόφαση για ανάληψη εθνικής δράσης από την πλευρά των Ελλήνων του Πόντου με στόχο την αυτοδιάθεση. Ο Χρύσανθος τασσόταν ξεκάθαρα υπέρ της ρωσικής παρουσίας στον Πόντο θεωρώντας ότι η Ρωσία απελευθέρωσε τον ελληνισμό του Πόντου. Παράλληλα όμως διαβλέποντας τη ρευστότητα των εξελίξεων και παρά την ανθελληνική πολιτική του οθωμανικού κράτους έναντι των Ελλήνων στο δυτικό οθωμανοκρατούμενο Πόντο, ακολουθούσε τη σώφρονα πολιτική ίσων αποστάσεων έναντι όλου του πληθυσμού. Ούτως ή άλλως ο Χρύσανθος υποστήριζε πριν από τον πόλεμο ως καλύτερη λύση τη βελτίωση της θέσης των Ελλήνων μέσα στην Αυτοκρατορία, επιδιώκοντας κάποια στιγμή τη συνδιοίκηση με τους μουσουλμάνους, αν και δεν είχε καμία εμπιστοσύνη στους Νεότουρκους. Την ίδια πολιτική ακολούθησε και στον Πόντο έως το 1917, που λόγω της μεγάλης απόστασης από την ελεύθερη Ελλάδα ήταν πολύ δύσκολο να ενωθεί μαζί της. Όμως μετά το Φεβρουάριο του 1917, λόγω της διαφαινόμενης αποχώρησης των Ρώσων και της νεοτουρκικής ανθελληνικής πολιτικής που στόχευε στην εξόντωση του ελληνικού στοιχείου στράφηκε και ο ίδιος αλλά και μερίδα των Ελλήνων του Πόντου προς την ιδέα της αυτονόμησης του Πόντου». 

Ευριπίδης Παν. Γεωργανόπουλος, Ο διωγμός των Ελλήνων του Πόντου και οι εθνικές διεκδικήσεις τους (1914-1922) :μια σχέση αλληλεξάρτησης, σελ. 114, έκδοση Ε Ιστορικά 

«Περί τα τέλη Απριλίου του έτους εκείνου(1919)  ο μητροπολίτης Τραπεζούντος Χρύσανθος έφθασεν εις Παρισίους και την ιδίαν εσπέραν της αφίξεώς του ανέπτυξεν εις τους κ.κ. Βενιζέλον και Πολίτην το ζήτημα του Πόντου. Έμειναν σύμφωνοι να υποβληθή υπόμνημα του μητροπολίτου εις την Συνδιάσκεψιν της Ειρήνης δι’ ου, χωρίς να αποκρούεται η ομοσπονδία Πόντου και Αρμενίας, να ζητήται η ίδρυσις εις τον Πόντον κράτους ελληνικού, αυτονόμου, εντελώς ανεξαρτήτου από το  αρμενικόν».

Ίωνος Δραγούμη, «Το ζήτημα του Πόντου», Πολιτική Επιθεώρηση, 17 Ιουλίου 1920.